O pracach konserwatorskich przy cyklu „XXX” Pawła Nowaka (1997) z Kolekcji Galerii Studio w Warszawie

Obrazy z cyklu „XXX” autorstwa Pawła Nowaka, znajdujące się w Kolekcji Galerii Studio w Warszawie, zostały poddane kompleksowym działaniom konserwatorskim w ramach pracy magisterskiej pod kierunkiem prof. dr hab. Iwony Szmelter na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Warszawie. Głównym celem było przywrócenie im walorów estetycznych oraz zapewnienie ich długoterminowej ochrony, zarówno w trakcie ekspozycji, jak i przechowywania. Działania te łączyły konserwację aktywną z prewencyjną, a ich realizacja opierała się na badaniach naukowych i zasadach etyki konserwatorskiej.

Paweł Nowak jest współczesnym artystą, znanym z eksperymentalnego podejścia do technik malarskich i rzeźbiarskich. Jego twórczość charakteryzuje się wykorzystaniem niekonwencjonalnych materiałów, takich jak wosk, syntetyczne tworzywa czy nietrwałe pigmenty, co pozwala mu na eksplorowanie związków między materią a ideą. Cykl „XXX” jest przykładem dzieła, w którym artysta świadomie operuje kruchością i przemijalnością materiałów, podkreślając ich ulotny charakter. Jego prace skłaniają odbiorcę do refleksji nad nietrwałością i naturą samej sztuki, co stanowi wyzwanie zarówno dla widza, jak i dla konserwatorów.

Konserwacja dzieł sztuki współczesnej, takich jak obrazy Pawła Nowaka, stawia przed specjalistami szereg unikalnych wyzwań. W odróżnieniu od tradycyjnych dzieł sztuki, które często wykonane są z trwałych materiałów i mają ugruntowaną technologię konserwacji, współczesne prace artystyczne często powstają z użyciem materiałów nietrwałych, eksperymentalnych lub wręcz nietypowych, takich jak wosk, guma, plastik czy organiczne substancje ulegające szybkiemu rozpadowi. Takie rozwiązania technologiczne mogą prowadzić do szybszego niszczenia dzieł, a ich konserwacja wymaga szczególnego podejścia.

W przypadku cyklu „XXX” głównym problemem były:

1. Spękania powierzchniowe i strukturalne – wynikające z naturalnych właściwości wosku oraz zastosowanej technologii wykonania.

2. Nietrwałość materiałów – wosk i inne składniki, których użył artysta, są wrażliwe na zmiany temperatury, wilgotności i czynniki mechaniczne.

3. Filozofia twórcza artysty – twórczość Nowaka, która zakłada ulotność i zmienność materii, wymagała od konserwatorów uwzględnienia intencji autora, co ograniczało możliwość głębszej ingerencji w strukturę dzieł.

Działania konserwatorskie rozpoczęto od dokładnych badań materiałowych i technologicznych. Analizowano budowę obrazów, skład wosku oraz stopień zniszczeń, co umożliwiło dopasowanie metod naprawczych do specyfiki obiektów. Wszystkie prace przeprowadzono z poszanowaniem zasady minimalnej ingerencji w oryginalną formę dzieła. Kluczowe etapy obejmowały:

Oczyszczanie powierzchni – delikatne usunięcie zabrudzeń, które osadziły się na woskowych reliefach.

Konsolidacja strukturalna – wzmocnienie spękanej i osłabionej struktury woskowych elementów.

Opracowanie strategii ochrony prewencyjnej – projektowanie i wykonanie skrzyń ochronnych, które umożliwiają bezpieczny transport i przechowywanie dzieł, dostosowanych do warunków w magazynach Galerii Studio.

Konserwacja sztuki współczesnej jest dziedziną, która nieustannie ewoluuje. Wymaga od specjalistów łączenia wiedzy z zakresu chemii, materiałoznawstwa, technologii artystycznych oraz zrozumienia kontekstu kulturowego i filozoficznego dzieł. Prace takie jak cykl „XXX” Pawła Nowaka przypominają, że konserwator nie tylko przywraca obiektom estetykę, ale także pełni rolę mediatora między wizją artysty a potrzebą zachowania sztuki dla przyszłych pokoleń. Dzięki przeprowadzonym działaniom obrazy Nowaka odzyskały swój pierwotny blask i mogą być dalej prezentowane jako część narodowego dziedzictwa współczesnej sztuki.

Martyna Wilkowska