Pokaz XVI grupy Od Nowa
Izabella Gustowska, Bogumił Kaczmarek, Wiesław Krzyżaniak, Wojciech Müller
Galeria Teatru Studio, 10 stycznia 1976
Lata 1975 – 1978 w Galerii Studio, zwanej wtedy Galerią Teatru Studio upływały pod znakiem „Wolnej soboty”. Podobnie jak Muzeum Sztuki w Łodzi, które w latach 70. prowadziło akcję „Niedziela w Muzeum Sztuki”, Teatr Studio w 1975 roku rozpoczął aktywność kulturalną na rzecz odpoczywających od pracy mieszkańców Warszawy. Okres rządów Edwarda Gierka i jego ekipy oznaczał stopniowe zbliżenie się do obyczajowości i kultury pracy Zachodu. Sobota miała docelowo być wolna. W ciągu 1973 roku dwie soboty podarowano ludziom pracy, w 1974 roku było ich sześć. Jedną wolną sobotę w miesiącu wprowadzono w 1975 roku i wtedy powstała idea cyklu w Galerii Teatru Studio. Zapoczątkował ją kierownik galerii – Andrzej Ekwiński, młody energiczny krytyk sztuki zaproszony w styczniu 1975 roku przez dyrektora Teatru Studio Józefa Szajnę do poprowadzenia programu galerii.
W sobotę 27 grudnia 1975 roku o godzinie 15.30 w Galerii Teatru Studio wystąpił zespół muzyczny Maanam w składzie Marek Jackowski i Milo Kurtis oraz tego samego dnia otwarto wystawę grupy Od Nowa z Poznania. Był to pokaz dokumentacji, co mieściło się w duchu konceptualizmu lat 70.: badania procesów artystycznych, metod, teorii i praktyk nie zaś prezentacji obiektów i dzieł. Grupę Od Nowa w 1970 roku założyli młodzi artyści, studenci Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu Izabella Gustowska (ur. 1948), Wojciech Müller (1947–2018), Bogumił Kaczmarek (ur. 1948) i Wiesław Krzyżaniak (1947–2015). Współpracowali z kompozytorką Lidią Rydlewicz-Zielińską i ze Studenckim Teatrem Pantominy Nurt. Grupa Od Nowa działała w latach 1970–1978 i wykonywała spektakularne obliczone na masową publiczność projekty efemeryczne, przede wszystkim na festiwalach studenckich, jak festiwal w Nowej Rudzie (pokazy w 1971 i 1973 roku) i Fama w Świnoujściu (wystąpili tam w 1972, 1973 i 1974 roku). Występowali także w Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Gdańsku, Warszawie. W 1973 roku na Wawelu wykonali pokaz z okazji Dni Krakowa. Wspominała artystka w wywiadzie udzielonym „Dwutygodnikowi”:
„W Krakowie mieliśmy zrobić przestrzenne formy z folii na Wawelu z okazji dni miasta. Kaplica Zygmunta, a my na podwórzu renesansowym nadmuchujemy wielkie folie helem. Rosną i rosną i są coraz większe. Nikt chyba nie zdawał sobie sprawy z tego, jakie to było niebezpieczne. Butle rzucaliśmy ot tak, na kamienie. No i teraz taka sytuacja – wypuszczamy 30-metrowe folie, zawiał wiatr i one poleciały prosto na tę Kaplicę Zygmuntowską. Myślałam, że umrę ze strachu. Dotknęły końcem i poleciały dalej. W niebo. Mam gdzieś zdjęcie. Wawel, a nad nim takie dwa duże trójkąty lecą wysoko w górę”.
Grupa Od Nowa podejmowała się także oprawy plastycznej masowych imprez na wolnym powietrzu. Na Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Hawanie w 1978 roku stworzyli oprawę widowiska galowego polskiej reprezentacji w reżyserii Krzysztofa Kubiaka pod tytułem „Kwiaty polskie”.
Pokaz XVI grupy Od Nowa odbył się 10 stycznia 1976 roku. Współpracowali kompozytorka Lidia Rydlewicz-Zielińska i Studencki Teatr Pantominy Nurt. Widzowie, a było ich sporo, zobaczyli w sali galerii ogromny namiot wykonany z półprzezroczystej folii. Przestrzeń pulsowała światłami projektorów i muzyką i poezją Johna Cage’a. W środku namiotu znalazł się jeszcze jeden, mniejszy, napełniony powietrzem i oświetlony kolorowym światłem. Zakryci folią, działali aktorzy z teatru pantomimy, na ściany namiotu były rzutowane filmy. Wrażliwe oko dopatrzy się wśród nich projekcji autorstwa Izabelli Gustowskiej, która zapowiada już jej cykl Względne cechy podobieństwa z charakterystycznymi postaciami modelek-bliźniaczek. Pokaz trwał krótko i miał swoją – dość dramatyczną – narrację. Gdy aktorom zabrakło tchu, zaczęli gwałtownie szarpać ściany namiotu, by wydostać się na zewnątrz. Całość wielkiej konstrukcji obróciła się w resztkę, w plastikowe odpady. Zapalono światło.
Pokaz XVI grupy Od Nowa mieścił się w cyklu działań Galerii Studio realizowanych w ramach „Wolnej soboty”. Były to performatywne wydarzenia aktywizujące publiczność, polegające na spotkaniach, wykładach, warsztatach, mające na celu uruchomienie nowego, bardziej demokratycznego kontaktu z widzami. Był to więc na przykład pokaz filmów brytyjskich o sztuce z okazji działania Stuarta Brisleya w sierpniu 1975 roku, spotkanie z Ruth Wolf-Rehlfeldt i Robertem Rehfeldtem wraz z prezentacją wschodnioniemieckich wydawnictw i filmów o sztuce we wrześniu 1975 roku, akcja Wiwidrama Małgorzaty Maliszewskiej i Jerzego Kaliny w październiku 1975 roku. A potem także: akcja Warsztat Ryszarda Winiarskiego w lutym 1976 roku oraz brawurowy performance Jorge Reiny Miccahuitl 13 listopada 1976 roku, gdy tłumy widzów uczestniczyły w ceremonii meksykańskiego święta zmarłych.
Dorota Jarecka
