Reportaż o Józefie Szajnie autorstwa Agnieszki Berlińskiej.
Ta książka nie jest tylko fascynującą biografią jednego z najbardziej kontrowersyjnych reżyserów w historii polskiego teatru. To także opowieść o narcyzmie artysty i kosztach, jakie za tę cechę charakteru ponosi on i jego zespół. Czy narcyzm w sztuce jest do zaakceptowania? Każdy i każda z nas będzie mieć swoją odpowiedź. Polecam tę książkę nie tylko miłośnikom teatru.
MARIUSZ SZCZYGIEŁ
→ zamów w sklepie STUDIO tutaj
Agnieszka Berlińska
SZAJNA, SZAJNISKO
Portret zakulisowy
Konsultacja redakcyjna: Daniel Mariusz Lis
Redakcja i korekta: Iga Kruk-Żurawska
Copyright for this text © by Agnieszka Berlińska, 2024
Copyright for this edition © Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
Zdjęcie na okładce © Wojciech Plewiński
ISBN 978-83-973175-0-5
format: 145×205 mm
liczba stron: 384
oprawa: miękka
Cena okładkowa: 59,90 ZŁ
Premiera krakowska: w ramach festiwalu Boska Komedia
Premiera warszawska: 16 grudnia 2024, godz. 18.00 w STUDIO
Premiera krakowska: 7 grudnia 2024, godz. 14:00, Bunkier Sztuki, Festiwal Boska Komedia
Józef Szajna to wielki wizjoner teatru. Jego inscenizacja Boskiej Komedii o tytule Dante wstrząsnęła mną i pozostawiła ślad na moich pracach. Tylko Jego szaleńczej odwadze zawdzięczam próbę adaptacji Odysei Homera, w której Itaką był cały Teatr Studio, Hadesem stały się tajemnicze podziemia Pałacu Kultury, Ikarusy wiozły widzów nad Wisłę, a barką z żeglarzami Odysa płynęło się do wysp Syren, Heliosa, Kirke i Kalipso. Nieukończony spektakl w Warszawie kilka lat później znalazł swoje miejsce na londyńskiej Tamizie i otworzył mi, dzięki Szajnie, drzwi na świat.
LECH MAJEWSKI
Dlaczego kiedy Józef Szajna, reżyser o ogromnym dorobku, odchodził z Teatru Studio w 1982 roku, nie mógł być spełnionym artystą? W swoim reportażu o Józefie Szajnie Berlińska przygląda się, jak artysta i reżyser najpierw w miejscu „zwykłego” Teatru Klasycznego powołał do istnienia otwarty na eksperyment artystyczny Teatr Studio, a potem doprowadził do powstania Centrum Sztuki, nowoczesnej, multiartystycznej instytucji, porównywanej z paryskim Centre Pompidou. Autorka nie proponuje jednak rocznicowej monografii czy historycznego kompendium, ale reporterską opowieść o Szajnie i Studio, tkaną z rozmów przeprowadzonych z artystami, krytykami, widzami i uczestnikami życia kulturalnego Warszawy lat siedemdziesiątych. Wśród ponad kilkudziesięciu rozmówców Berlińskiej są znani aktorzy i aktorki, reżyserzy, postaci kultury i sztuki, krytycy oraz rodzina i współpracownicy Szajny (m.in.: Stanisław Brudny, Irena Jun, Józef Wieczorek, Helena Norowicz, Marian Opania, Łukasz Szajna, Zygmunt Krauze, Waldemar Dąbrowski, Lech Majewski), a także ci, którzy z różnych stron świata przyjechali do Polski, aby z bliska obserwować Szajnę przy pracy. Z ich opowieści wyłania się artysta niejednoznaczny – naznaczony doświadczeniem Zagłady, uwikłany w relacje z władzą, przekonany o słuszności swoich wyborów – który konsekwentnie kreował wizerunek „jednego z najbardziej kontrowersyjnych twórców polskiego teatru”. „Szajna, Szajnisko” pozwala poznać z bliska i odkryć na nowo tego niespokojnego, poszukującego artystę, jego otoczenie i szczególne czasy, gdy tworzył – to opowieść o twórcy, który próbuje wydostać się z dusznej atmosfery PRL-u i zrewolucjonizować sztukę.
Agnieszka Berlińska – teatrolożka i reporterka, specjalizująca się w wywiadach z twórcami i uczestnikami kultury; w latach 1999-2003 sekretarz literacki Teatru Narodowego; w latach 2010-2011 redaktorka naczelna serwisów internetowych Europejskiego Kongresu Kultury i Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji. Autorka książki „Komuna Otwock. Przewodnik Krytyki Politycznej”.
RECENZJE:
Portret tworzony przez Berlińską nie jest klasycznym wizerunkiem „wielkiego artysty”, ale dynamiczną, niemal migotliwą kompozycją, złożoną z wielu niewielkich fragmentów. Autorka „Szajny” świetnie zna współczesnych odbiorców przyzwyczajonych do szybkiego przechodzenia między wyrazistymi obrazami i słowami ułożonymi w krótkie, mocne komunikaty. Jej narracja oparta jest na zasadzie montażu, który angażuje czytelnika w kreatywną grę w interpretowanie i dopowiadanie.
Dariusz Kosiński / Tygodnik Powszechny → czytaj całość
Trzymając się reportażowej konwencji, Berlińska stara się opowiedzieć życie Szajny, unikając wpisywania jego twórczości w różne konteksty, rozpoznania powodów i konsekwencji decyzji instytucjonalnych, nie zadaje pytań jego praktykom artystycznym. Za to skupia się na atrakcyjnej, chwilami niemal sensacyjnej narracji, dzięki czemu powstała spójna i wciągająca opowieść o Szajnie, a jednocześnie niemal każdy rozdział (a często nawet akapit) wywołuje lawinę przemyśleń, a te kolejną – pytań.
Marta Bryś / Didaskalia → czytaj całość
Z reportażu Agnieszki Berlińskiej wyłania się artysta niejednoznaczny – naznaczony doświadczeniem Zagłady, uwikłany w relacje z władzą, przekonany o słuszności swoich wyborów – który konsekwentnie kreował wizerunek „jednego z najbardziej kontrowersyjnych twórców polskiego teatru”.
WYBORCZA.PL
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Projekt został zrealizowany w ramach stypendium artystycznego Miasta Stołecznego Warszawy
Partner: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
Patroni medialni: Trójka – Program 3 Polskiego Radia, Tygodnik Powszechny, e-teatr.pl, Miesięcznik Teatr, „Spotkania z Zabytkami” / magazyn
