Rara Kamińska
Zjawa
Otwarcie i performance: 16 stycznia 2019, godz. 19:00
Wystawa czynna: 17 stycznia – 10 lutego 2019
Galeria Studio
PKiN, Plac Defilad 1, Warszawa
Wystawa Zjawa w Galerii Studio w Warszawie jest pierwszą odsłoną projektu Rary Kamińskiej Phantom Monument poświęconego Róży Luksemburg. Kolejne będą pokazane w Zamościu (Synagoga / Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego), w Zurychu (Kunst im öffentlichen Raum) i w Berlinie (Kunstverein am Rosa Luxemburg Platz). W tych czterech miastach mieszkała i pracowała Róża Luksemburg (1871–1919). Wybitna działaczka socjaldemokratyczna została zamordowana skrytobójczo na zlecenie policji niemieckiej w nocy z 15 na 16 stycznia 1919 w Berlinie, a jej ciało wrzucono do kanału. Morderstwo wyszło na jaw wiele miesięcy później, a zleceniodawca Waldemar Pabst nigdy nie został osądzony. W jej symbolicznym pogrzebie uczestniczyło 150 tysięcy osób.
W Polsce tablice upamiętniające Luksemburg są dzisiaj skuwane lub niszczone, dom jej urodzenia w Zamościu jest zdewastowany. Ustawa przyjęta w 2016 przyspieszyła rozpoczęte w latach 90. wymazywanie ze społecznej pamięci wydarzeń i postaci związanych z ruchem robotniczym. W centrum Berlina jeden z głównych placów oraz ulica noszą jej imię, w 2006 powstał tam projekt Hansa Haacke Memorial Rosa Luxemburg. W Niemczech, po dojściu nazistów do władzy, pamięć o działaczach lewicy komunistycznej i socjalistycznej miała zostać starta z powierzchni ziemi. Hitler nakazał zburzyć pomnik poświęcony Luksemburg oraz zamordowanemu wraz z nią Karolowi Liebknechtowi i innym rewolucjonistom, wzniesiony w 1926 przez Miesa van der Rohe na cmentarzu w dzielnicy Lichtenberg. W obszarze wpływów ZSRR Luksemburg też nie miała wiele szczęścia. W tradycji ruchu rewolucyjnego, jako przeciwniczka Lenina, uważana była za postać kontrowersyjną.
Urodzona w Zamościu Luksemburg, założycielka polskiej, a potem niemieckiej socjaldemokracji powraca w wystawie Rary Kamińskiej do Polski, do Warszawy – do miejsca, w którym mieszkała, przy ul. Złotej 16, dziś pustej działce widocznej z okien Galerii Studio. Struktura prac zainspirowana jest herbarium działaczki skompletowanym z chwastów porastających mury i dziedzińce więzień, w których przebywała w latach 1913–1918. Luksemburg studiowała w Zurychu botanikę, porzuciła ją dla ekonomii i polityki. Projekt materializuje niezrealizowane feministyczne i pacyfistyczne postulaty, pragnienia i obawy – polityczne, prywatne, socjalne i ekonomiczne – obecne w jej pismach i zadziwiająco aktualne do dziś.
Rara Kamińska zajmuje się postacią Luksemburg od kilku lat, badając towarzyszące jej konteksty historyczne i współczesne. Na wystawie zobaczymy reliefy uplecione z aktualnych gazet warszawskich i berlińskich, instalację z fragmentów skutych chodników i nawierzchni Rosa Luxemburg Platz w Berlinie, część archiwalną, a także projekt fotograficzny poświęcony domowi Luksemburg przy ul. Kościuszki (dawnej Ogrodowej) w Zamościu. W dniu wernisażu, w stulecie śmierci Luksemburg odbędzie się performance, w którym odczytany zostanie wywiad ze zleceniodawcą jej zabójstwa.
Udział w performance: Monika Świtaj i Krzysztof Strużycki
Kuratorki: Barbara Piwowarska, Dorota Jarecka
Rara Kamińska
Urodzona w Hrubieszowie, dorastała w Zamościu, mieszkała w kilku różnych krajach, zawsze przy ulicach Róży Luxemburg. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Lipsku i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wystawiała m.in. w Gallery Monique Goldstrom w Nowym Jorku, gościnnie w Pawilonie Luksemburga na 55. Biennale Sztuki w Wenecji, Galerie CHERT w Berlinie, czy biennale sztuki w przestrzeni publicznej Aurora w Dallas. W ostatnich latach prowadziła interdyscyplinarny i efemeryczny projekt BEL ETAGE.
Partnerzy:
Kunstverein am Rosa Luxemburg Platz, Berlin
Kunst im öffentlichen Raum, Zurych
Synagoga w Zamościu / Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Zamość
